کد مطلب:16443 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:8

گنجینه پرسمان » احكام

اجماع چيست؟ ديدگاه اهل سنت و شيعه در اين مورد چيست؟

يكي از منابع فقه «اجماع» است. در علم اصول درباره حجيت اجماع و ادلّه آن و بالتبع طريق بهرهبرداري از آن بحث مي شود. يكي از مباحث مربوط به اجماع اين است كه چه دليلي بر حجيت آن هست؟ اهل تسنن مدعي هستند كه پيغمبر اكرم فرموده است: لا تجتمع امتي علي خطاء يعني همه امت من بر يك امر باطل اتفاق نظر پيدا نخواهند كرد. پس اگر همه امت در يك مسئله اتفاق نظر پيدا كردند معلوم مي شود مطلب درست است.
طبق اين حديث، همه امت مجموعآ در حكم شخص پيغمبرند و معصوم از خطا مي باشند، قول همه امت به منزله قول پيغمبر است، همه امت مجموعآ هنگام وحدت نظر معصومند.
بنا بر نظر اهل تسنن، نظر به اينكه مجموع امت معصومند، پس در هر زمان چنين توافق نظري حاصل شود، مثل اين است كه وحي الهي بر پيغمبر اكرم نازل شده باشد. ولي شيعه اولآ چنين حديثي را از رسول اكرم مسلّم نمي‎شمارد. ثانيآ مي گويد: راست است كه محال است همه امت بر ضلالت و گمراهي وحدت پيدا كنند، اما اين بدان جهت است كه همواره يك فرد معصوم در ميان امت هست. اينكه مجموع امت از خطا معصوم است، از آن جهت است كه يكي از افراد امت معصوم است. نه از آن جهت كه از مجموع «نامعصومها» يك «معصوم» تشكيل مي شود. ثالثآ عادتآ هم شايد ممكن نباشد كه همه امت بالاتفاق در اشتباه باشند، ولي آنچه به نام اجماع در كتب فقه يا كلام نام برده مي شود، اجماع امت نيست، اجماع گروه است، منتها گروه اهل حلّ و عقد، يعني علماي امت. تازه اتفاق همه علماي امت نيست، علماي يك فرقه امت است.
اين است كه شيعه، براي اجماع، اصالت (آنچنانكه اهل تسنن قائلند) قائل نيست. شيعه براي اجماع، آن اندازه حجيت قائل است كه كاشف از سنت باشد.
به عقيده شعيه هر گاه در مسئلهاي فرضآ هيچ دليلي نداشته باشيم اما بدانيم كه عموم يا گروه زيادي از صحابه پيغمبر يا صحابه ائمه كه جز به دستور عمل نمي كردهاند به گونهاي خاص عمل مي كردهاند، كشف مي كنيم كه در اينجا دستوري بوده است و به ما نرسيده است.

---

مجموعه آثار شهيد مطهري ج20ـ كليات علوم اسلامي(اصول فقه)
شهيد مطهري